Xôn xao 'tre rừng' trong đời sống người dân rẻo cao Nghệ An

(Baonghean) - Cây mét thực chất là một loại tre rừng. Người mạn Thanh Hóa trở ra Bắc gọi mét là luồng. Ở Nghệ An, cộng đồng người Thái gọi là “mẹt”, tiếng Kinh phổ thông vẫn gọi là mét, đây có lẽ cũng xuất phát từ cách gọi tên của đồng bào Thái.
Rừng mét ở huyện Tương Dương. Ảnh: Đình Tuân
Rừng mét ở huyện Tương Dương. Ảnh: Đình Tuân

Tuy nhiên gọi tên như thế nào cũng được, miễn là mọi người đều hiểu về loài tre rừng này là được. Phía sau nhà tôi ở lòng hồ Thủy điện Chi Khê (Con Cuông) là những bụi mét già mọc thành từng cụm. Vào mùa xuân, mỗi buổi trưa khi làn gió nhè nhẹ lướt qua, những gốc mét cao lênh khênh lại như mềm mại nghiêng xuống, cành lá rung lên xào xạc, đôi khi nghe được cả tiễng kĩu kịt của những gốc mét va vào nhau như ai đó đang đưa nôi ru con ngủ. Người già ở địa phương cho biết, trước đây vùng đất này có một rừng mét rậm rạp chạy từ rừng xuống sát bờ sông Nặm Pao (Sông Lam).

Chỉ có những người sinh ra, lớn lên trên vùng rừng núi, sống dựa vào sự giúp đỡ của tạo hóa, thiên nhiên thì mới thấu cảm công dụng của tre, của mét.

Ngay từ khi cây mét mới nhú mầm măng ra khỏi mặt đất nó đã giúp ích cho cuộc sống của người dân. Trải qua bao đời cây, đời người, và cho đến ngày nay măng tre vẫn là thứ không thể thiếu trong bữa ăn hàng ngày của người dân. 

Măng tre, mét được dùng để chế biến món ăn. Ảnh: Lữ Phú
Măng tre, mét được dùng để chế biến món ăn. Ảnh: Lữ Phú

Nếu như trước đây người bản địa ăn măng để chống đói, để vượt qua mùa giáp hạt, thì nay, măng đã được chế biến để trở thành đặc sản. Và với người miền núi, cho dù cuộc sống đã trở nên khá giả, dù có tha phương thì nghĩ về mảnh đất quê hương là nghĩ về món măng luộc chấm chẻo, chấm ruốc ngày nào. Không chỉ có vậy, trong bức tranh ẩm thực của người Thái Nghệ An, măng mét còn được nướng than để chế biến thành món nộm; ngâm muối làm măng chua dự trữ. Đặc biệt măng chua được nấu với các nguyên liệu như: thịt, cá, nhộng tằm, trứng kiến, châu chấu, ong non... và tạo ra những đặc sản trứ danh chỉ người Thái mới có. 

Với các loại mét khi đã già, người dân dùng chúng để dựng lán, chòi, lát nhà sàn, làm hàng rào, guồng, máng nước. Chưa hết, biết bao đồ dùng, vật dụng trong đời sống sinh hoạt của người miền núi đều được làm từ tre, mét, đó là rổ, rá, sọt cuôi, nong nia, dần sàng, bồ liếp… Đến ngay cả cái tăm cũng từ cây mét mà ra.

Tre, mét góp mặt cả trong đời sống tâm linh, tín ngưỡng của người dân. Chẳng hạn như mét để làm nhà thờ “chầu đin chầu nhà” (chủ đất chủ cỏ), nhà thờ “lung tá” (đằng ngoại), cây nêu, cây hoa trong lễ hội Xăng khan (Xặng bọc), dựng cây Tồn cảo (cột vũ trụ) bên mồ người chết với những con ve sầu, con quạ thần (cá léo) treo trên đó…

Cây mét là nguyên liệu để người dân đan lát các vật dụng sinh hoạt. Ảnh: Đình Tuân
Cây mét là nguyên liệu để người dân đan lát các vật dụng sinh hoạt. Ảnh: Đình Tuân

Tôi lại nhớ bài “Cây tre Việt Nam” của tác giả Thép Mới, (Trích giảng Văn học lớp 7, Nxb Giáo dục, 1980) mà tôi học hồi còn nhỏ. Tôi tin rằng, người nào đã học ít nhất cũng nhớ được vài câu, đoạn trong bài, như: “Tre sẽ còn mãi với người dân Việt Nam”.

Láng giềng của tôi là anh Vi Văn Linh, ở bản Châu Đỉnh, xã Châu Khê (Con Cuông) mấy hôm nay bận chặt mét để bán. Anh có một rừng mét do tổ tiên để lại. Mỗi lần chặt khoảng 100 cây. Mỗi cây được bán với giá từ 15.000 - 30.000 đồng tùy loại.  “Cháu chặt dón (lựa) lấy những cây già thôi” - anh Linh nói. “Ừ! Phải nuôi nó chứ! Đừng thu hoạch theo kiểu tận diệt”.

Hàng ngày, từ trong nhà trông ra Quốc lộ 7, thỉnh thoảng tôi lại thấy xe tải “siêu trường, siêu trọng” chở mét đi qua, đầy ăm ắp. Mỗi lần tôi đi xuống thị trấn Con Cuông, qua xã Chi Khê đều thấy nhiều nhà tấp hàng đống mét trước cửa chờ xe thu mua đến chở đi.

“Mét rất dễ trồng”, anh Linh nói, “Có khi cắm cọc rào nó cũng lên. Khoảng 5-6 năm là thu hoạch được. Để thật già là khoảng 10 năm”. Tôi đồng ý với anh láng giềng và nói: “Trồng mét bây giờ cũng góp phần để bảo vệ môi trường”. 

Mét được người dân huyện Tương Dương khai thác, bốc xếp lên xe ô tô vận chuyển về xuôi tiêu thụ. Ảnh: Quang An
Mét được người dân huyện Tương Dương khai thác, bốc xếp lên xe ô tô vận chuyển về xuôi tiêu thụ. Ảnh: Quang An

tin mới

Trai làng biển vác 'kiệu bay' trong màn chạy ói, chen nhau 'cướp' lộc tại Lễ hội Đền Cờn

Trai làng biển vác 'kiệu bay' trong màn chạy ói, chen nhau 'cướp' lộc tại Lễ hội Đền Cờn

(Baonghean.vn) - Lễ hội Đền Cờn năm 2024 có nhiều hoạt động, trò chơi dân gian, nhưng đặc sắc nhất là tục chạy ói với màn rước kiệu, tung kiệu bay trên biển. Tục chạy ói thường được tổ chức vào sáng ngày 21 tháng Giêng Âm lịch hàng năm, là nghi lễ quan trọng với ngư dân vùng biển.

Lễ hội đền Vạn - Cửa Rào: Tưởng nhớ công lao của Đốc tướng Đoàn Nhữ Hài và quân binh thời Trần

Lễ hội đền Vạn - Cửa Rào: Tưởng nhớ công lao của Đốc tướng Đoàn Nhữ Hài và quân binh thời Trần

(Baonghean.vn) - Nằm ở ngã ba sông, nơi hợp lưu của dòng Nậm Nơn và Nậm Mộ để hình thành nên dòng sông Cả kỳ vĩ bồi đắp cho vùng hạ du, đền Vạn - Cửa Rào được xem là ngôi đền linh thiêng nhất miền Tây xứ Nghệ. Sáng 1/3 (20 tháng Giêng), người dân muôn phương đã nô nức dự Lễ hội đền Vạn - Cửa Rào.

Sẵn sàng cho Lễ hội Hang Bua

Sẵn sàng cho Lễ hội Hang Bua

(Baonghean.vn) - Hang Bua là thắng cảnh tự nhiên nằm trong dãy núi đá vôi “Phà Én” thuộc xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu, cách thành phố Vinh 170km về phía Tây Bắc. Lễ hội Hang Bua là một trong những lễ hội lớn nhất của đồng bào các dân tộc của huyện nói riêng và vùng Tây Bắc Nghệ An nói chung.

Lưu mãi nét đẹp văn hoá Thổ ở làng Mo Mới

Lưu mãi nét đẹp văn hoá Thổ ở làng Mo Mới

(Baonghean.vn) - Gìn giữ và nuôi dưỡng tình yêu văn hóa truyền thống cho thế hệ trẻ là việc được các cấp ngành cùng đồng bào vùng Tây Bắc Nghệ An chú trọng. Ở làng Mo Mới, xã Nghĩa Xuân (Quỳ Hợp), bà con dân tộc Thổ tích cực sưu tầm, trao truyền những làn điệu dân ca, dân vũ cho thế hệ trẻ.

Người 'giữ lửa' nghề rèn truyền thống của người Mông

Người 'giữ lửa' nghề rèn truyền thống của người Mông

(Baonghean.vn) - Là thế hệ thứ 3 trong gia đình người Mông gắn bó với nghề rèn truyền thống, ông Và Tông Dê (Tương Dương) ngày ngày thổi lửa làm ra không biết bao nhiêu dụng cụ lao động cho bà con. Lò rèn không chỉ nuôi sống gia đình ông mà còn là nơi lưu giữ nghề truyền thống của đồng bào Mông.

Sắc Xuân trên trang phục phụ nữ dân tộc Mông

Sắc Xuân trên trang phục phụ nữ dân tộc Mông

(Baonghean.vn) - Mỗi dịp Tết đến, Xuân về, lên các bản làng vùng cao, đặc biệt là đến các bản có đồng bào Mông sinh sống, nhiều khách du lịch rất ấn tượng bởi sắc màu trên những bộ trang phục của người phụ nữ, dường như thấy được sắc Xuân trong đó...

Về miền Tây xứ Nghệ khám phá trang phục người Thái cổ

Về miền Tây xứ Nghệ khám phá trang phục người Thái cổ

(Baonghean.vn) - Tại bản Hoa Tiến (xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu), người dân nơi đây vẫn lưu giữ một bộ trang phục của người Thái cổ. Với những họa tiết, hoa văn được thêu một cách tỉ mỉ, kỳ công, bộ trang phục sau hơn 100 năm vẫn giữ được vẹn nguyên giá trị vốn có.

Chuyện 'giữ' cá mát ở Nặm Cướm

Chuyện 'giữ' cá mát ở Nặm Cướm

(Baonghean.vn) - Qua một thời gian dài khai thác tận diệt, nguồn cá mát dần cạn kiệt. Trước thực trạng đó, năm 2023, chính quyền xã Diên Lãm (Quỳ Châu) đã ban hành đề án “Bảo tồn và phát triển nguồn lợi cá mát Nặm Cướm”…

Ngõ phố thắm tình dân

Ngõ phố thắm tình dân

(Baonghean.vn) - Các ngõ phố được trang hoàng sạch, đẹp để đón Tết nguyên đán Giáp Thìn 2024. Rất nhiều công trình, phần việc in dấu tình đoàn kết của các hộ dân. Điều đó càng tô thắm thêm tình dân trên mỗi ngõ phố ở thành Vinh. 

'Tôi tự hào là một người Nghệ'

'Tôi tự hào là một người Nghệ'

(Baonghean.vn) - Mắc chứng teo cơ tủy sống từ nhỏ, chị Nguyễn Thị Vân (SN 1986), quê Nghi Lộc, được biết đến là một nhân vật có tầm ảnh hưởng tới xã hội, nhất là trong cộng đồng người khuyết tật. Trò chuyện với phóng viên Báo Nghệ An, chị tự hào nhận mình có những “cá tính” đặc trưng rất Nghệ.

Hoa 'tớ dày' xao xuyến miền rẻo cao Kỳ Sơn

Hoa 'tớ dày' xao xuyến miền rẻo cao Kỳ Sơn

(Baonghean.vn) - "Tớ dày" là cách gọi của đồng bào Mông về loài hoa anh đào. Những ngày này các bản làng ở xã Mường Típ, huyện rẻo cao Kỳ Sơn rực sắc "tớ dày". Bất cứ ai cũng trở nên bồi hồi xao xuyến trước loài hoa tuyệt đẹp này.

Tỉ mẩn nghề đan lưới lồng ở Nghi Long

Tỉ mẩn nghề đan lưới lồng ở Nghi Long

(Baonghean.vn) - Gắn bó với nghề đan lưới lồng bè, những người làm nghề ở Trung Sơn (xã Nghi Long, huyện Nghi Lộc) luôn trăn trở nâng cao tay nghề. Mỗi đường đan, nút thắt là cả sự tỉ mẩn gửi vào đó sự bền chắc của sản phẩm, giúp người nuôi trồng thuỷ sản thêm bội thu…

Thăm phòng trưng bày 'Pỉ Noọng' của bà mế người Thái

Thăm phòng trưng bày 'Pỉ Noọng' của bà mế người Thái

(Baonghean.vn) - Tại bản Hoa Tiến, xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu có một phòng trưng bày rất đặc biệt mang tên Pỉ Noọng. Đây là không gian trưng bày vật dụng truyền thống của các dân tộc thiểu số như Thái, Mông, Dao, Tày… do bà Sầm Thị Bích dày công sưu tầm từ những năm 1990 cho đến nay.

Du lịch

Khát vọng phát triển du lịch miền Tây

(Baonghean.vn) - Miền Tây Nghệ An tiếp tục được quan tâm định hướng phát triển du lịch với các chương trình, dự án nhằm mang lại thu nhập và nâng cao mức sống cho người dân theo tinh thần Nghị quyết số 39 của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển tỉnh đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Xem người Mông Nghệ An làm bánh đặc sản 'lua dúa'

Xem người Mông Nghệ An làm bánh đặc sản 'lua dúa'

(Baonghean.vn) - Ngày Tết càng đến gần cũng là dịp người Mông ở Nghệ An bắt đầu vào mùa làm bánh "lua dúa". Những chiếc bánh dẻo của cộng đồng này chủ yếu dùng để ăn trong gia đình và cũng là vật phẩm không thể thiếu trong lễ cúng của một số dòng họ.