Nếp quê nhà cổ...

(Baonghean) - Là vùng quê có bề dày truyền thống, mảnh đất Nghi Kiều (Nghi Lộc) từng lưu giữ không ít những dấu tích văn hóa, thể hiện đậm nét bản sắc vùng miền. Nơi đây từng được biết đến với nhiều nếp nhà cổ niên đại hàng trăm năm, nhưng giờ chỉ còn sót lại một vài căn để gợi nhớ và hoài niệm về những năm tháng đã xa.

Ngôi nhà cổ của ông Nguyễn Văn Xinh.
Ngôi nhà cổ của ông Nguyễn Văn Xinh.

Bên ấm chè xanh giữa ngày lạnh giá, trong ngôi nhà 5 gian nép mình giữa những khóm cây, ông Nguyễn Văn Xinh (SN 1951), xóm Xuân Hòa (Nghi Kiều - Nghi Lộc) không giấu được niềm tự hào khi kể về ngôi nhà cổ của gia đình. 

Theo lời ông Xinh, ngôi nhà này của gia đình ông đã gần trăm năm tuổi, do thân phụ của ông là cụ Nguyễn Văn Báu (SN 1898, thường gọi cố Đông) dựng từ khi mới lập gia đình. Ngôi nhà được dựng bởi 12 cột chính, 4 cột bồng và 2 cột nửa, được thiết kế theo mẫu tam oai kẻ chuyền và lợp bằng 13.000 viên ngói âm dương. Cột nhà và các loại cấu kiện khác như vì, kèo, rui, mè đều được làm bằng các loại gỗ quý, chủ yếu là lim, dổi và sến được lấy ở vùng rừng núi huyện Thanh Chương, vận chuyển về bởi những chú trâu to khỏe.

Ngôi nhà có chiều dài gần 11m, rộng gần 6m, độ cao tính từ sàn lên đốc là 4m, mái nghiêng 45 độ. Những chiếc táng bằng đá dùng để kê cột được lấy về từ vùng đất La Nham, nay thuộc xã Nghi Yên, cách nhà hơn 30km. Thời điểm ấy, ngôi nhà trị giá 1.500 quan tiền hoặc 1.000 phương lúa nên phải là gia đình khấm khá, thường gọi là có “máu mặt” trong vùng mới làm được. Cả làng Xuân Hòa lúc ấy có 40 hộ thì có tới 26 gia đình dựng được nhà gỗ và lợp ngói âm dương, chứng tỏ làng này từng một thời giàu có và thịnh vượng. 

Tính đến nay, ngôi nhà của ông Nguyễn Văn Xinh đã trải qua 4 thế hệ sinh sống. Bố mẹ qua đời, các anh chị đều lập nghiệp phương xa, vợ chồng ông Xinh được quyền thừa kế ngôi nhà cổ và có nghĩa vụ chăm sóc hương khói. Các con đều đã thành đạt, các cháu nội ngoại đề huề, không ít người khuyên vợ chồng ông Xinh bán ngôi nhà cổ để xây nhà mới khang trang, to đẹp, sắm các tiện nghi hiện đại để hưởng thụ cuộc sống.

Nhưng ông chưa bao giờ có ý định bán đi, cho dù thi thoảng có người tìm đến hỏi mua, bởi với các thành viên trong gia đình, ngôi nhà không còn đơn thuần là nơi che mưa, tránh nắng mà đã trở thành một phần máu thịt. Nơi ấy chứa đựng bao kỷ niệm thân thương, đã gói trọn hơi ấm và niềm hạnh phúc từ bao đời. So với những ngôi nhà thời nay, ngôi nhà cổ ấy có thể khiêm tốn về diện tích, chiều cao và cả sự tiện dụng, nhưng ở trong ngôi nhà ấy mùa đông luôn ấm áp và mùa hè đón nhận những luồng gió mát từ cánh đồng phía trước. 

Theo trí nhớ của gia chủ, trong những năm chiến tranh chống Mỹ, ngôi nhà cổ của cụ Nguyễn Văn Báu là điểm dừng chân của các đơn vị bộ đội trên đường hành quân vào chiến trường miền Nam. Các đơn vị bộ đội địa phương mỗi khi đến vùng đất Nghi Kiều huấn luyện và chiến đấu cũng thường chọn nơi đây làm chỗ nghỉ ngơi và học tập chính trị.

Giữa năm 1968, trong cảnh bom đạn của kẻ thù dội xuống liên miên, Trường Cấp 2 Nghi Kiều đã mượn nhà cụ Báu làm điểm thi trong 3 ngày, và đợt thi đã diễn ra an toàn, tốt đẹp. Thời điểm chiến tranh ác liệt, không quân Mỹ ngày đêm rải bom xuống đất Nghi Kiều, không ít lần dội trúng làng mạc, nhiều nhà cửa bị bom vùi, nhưng ngôi nhà cụ Báu đã gặp may. Có tới 5 lần bom dội chung quanh nhưng cách tường khoảng 200m nên ngôi nhà vẫn đứng vững, tiếp tục chở che cho các thành viên của gia đình. 

Điều đáng nói là trải qua gần 100 năm với bao thăng trầm, biến đổi của thời cuộc, dưới cảnh bom đạn chiến tranh và sự khắc nghiệt của khí hậu, nhưng ngôi nhà cổ của cụ Báu, bây giờ thuộc sở hữu của ông Xinh chỉ mới tu sửa đúng một lần. Việc tu sửa được ông Xinh tiến hành bằng cách đảo lại ngói, một số ít ngói bị hỏng nên phải thay hai hàng ngói mới. Cùng với đó là xây lại tường bao và thay gạch lát nền, còn các hạng mục khác vẫn còn nguyên bản. Việc tu sửa này không ảnh hưởng nhiều đến kết cấu và hình dáng của ngôi nhà, bởi cái quan trọng nhất là bộ khung của nó vẫn còn được giữ nguyên, tất cả vẫn toát lên nét gần gũi và cổ kính, đơn sơ và bình yên. 

Một thoáng, ấm chè xanh đã cạn, nhưng câu chuyện về ngôi nhà cổ vẫn chưa vơi. Ông Nguyễn Văn Xinh cho hay, ngoài ngôi nhà của mình, ở xóm Xuân Hòa còn có một ngôi nhà cổ khác cũng đã qua 5 thế hệ cư trú. Nói rồi, ông dẫn chúng tôi sang ngôi nhà ấy, giờ con cháu làm nơi thờ tự ông bà, tổ tiên. Chủ nhân ngôi nhà cổ này, tức là người đang có quyền sở hữu là ông Hà Huy Hồng (SN 1960), hiện là một “tay” thợ mộc có tiếng trong vùng.

Ông Hồng cho hay, ngôi nhà cổ này do cụ Hà Huy Phiên (dân làng thường gọi Tuần Phiên - một chức việc nhỏ trong xã hội cũ) dựng từ đầu thế kỷ trước. Nhà được thiết kế 3 gian, dài 7m, rộng 5m, tường cao 2m, có 8 cột, làm theo lối tam oai kẻ chuyền, lợp ngói âm dương, được làm từ hai loại gỗ lim và dổi. Từ khi dựng đến nay, ngôi nhà của cụ Tuần Phiên mới lát lại nền và thay ván lát phía trước, còn hệ thống cấu kiện và các bộ phận khác đều nguyên bản.

Ấn tượng đậm nét khi bước chân vào ngôi nhà này chính là đường nét hoa văn được chạm khắc khá tinh tế trên các vì kèo và cột bồng. Ở giữa là bức hoành phi, câu đối đã ngả màu cùng hệ thống long ngai, bài vị càng tôn thêm nét cổ kính. Cùng với đó là bức tường rêu phong in đậm màu thời gian, phía trên là những dòng chữ nho nét mờ, nét tỏ. Điều này chứng tỏ ngôi nhà được dựng bởi những người thợ có đôi bàn tay khéo léo và tài hoa. Và ngoài giá trị sử dụng, khi thiết kế và xây dựng ngôi nhà, chủ nhân còn hướng tới giá trị thẩm mỹ. 

Là kẻ hậu thế, ông Hà Huy Hồng không nắm rõ gốc tích và lịch sử của ngôi nhà, thuở nhỏ chỉ nghe ông nội kể đôi lần về việc kéo gỗ, chở ngói làm nhà. Ông nội trước lúc qua đời đã căn dặn con cháu dù có rơi vào cảnh nghèo khó cũng không được bán ngôi nhà, vì nó là mái ấm hạnh phúc được đời xưa truyền lại. Trải qua bao năm tháng gió mưa, bão bùng và cảnh bom rơi, đạn nổ ngôi nhà vẫn vững chãi nên thế hệ sau luôn phải giữ gìn, không thể vì bất cứ lý do gì mà dỡ bỏ hoặc bán đi.

Vì thế, khoảng hơn 10 năm trước, có nhiều người chuyên “săn” nhà cổ tìm đến xóm Xuân Hòa để hỏi mua, nhưng ông Hồng nhất mực không bán. Giờ đây, ngôi nhà cổ này không đáp ứng đủ nhu cầu sinh hoạt của cả gia đình, ông Hồng xây ngôi nhà mới, ngôi nhà cổ được dùng làm nơi thờ tự. Nếp nhà xưa vẫn còn nguyên vẹn, ngày giỗ, Tết con cháu lại tìm về khói hương, hình bóng người xưa vẫn còn hiện hữu, nhắc nhở đời sau giữ lấy đạo lý ngàn đời, sống lương thiện và không quên gia phong, truyền thống. 

Các bậc cao niên ở nơi đây khẳng định Nghi Kiều là một vùng đất cổ, vì hầu hết mộ tổ của các dòng họ đều có niên đại hàng trăm năm, từ 9 đời trở lên. Ngày xưa nơi đây có nhiều nhà cổ, nhưng một phần đã bị tàn phá bởi chiến tranh, một phần do con cháu đời sau không gìn giữ được. Chỉ còn sót lại ngôi nhà của cụ Nguyễn Văn Báu và cụ Hà Huy Phiên là chứng tích của một thời đã xa, ai cũng khen ngợi con cháu của hai gia đình này đã và đang giữ được nếp nhà xưa, để thế hệ mai sau tìm về gốc tích... 

Công Kiên

tin mới

Trai làng biển vác 'kiệu bay' trong màn chạy ói, chen nhau 'cướp' lộc tại Lễ hội Đền Cờn

Trai làng biển vác 'kiệu bay' trong màn chạy ói, chen nhau 'cướp' lộc tại Lễ hội Đền Cờn

(Baonghean.vn) - Lễ hội Đền Cờn năm 2024 có nhiều hoạt động, trò chơi dân gian, nhưng đặc sắc nhất là tục chạy ói với màn rước kiệu, tung kiệu bay trên biển. Tục chạy ói thường được tổ chức vào sáng ngày 21 tháng Giêng Âm lịch hàng năm, là nghi lễ quan trọng với ngư dân vùng biển.

Lễ hội đền Vạn - Cửa Rào: Tưởng nhớ công lao của Đốc tướng Đoàn Nhữ Hài và quân binh thời Trần

Lễ hội đền Vạn - Cửa Rào: Tưởng nhớ công lao của Đốc tướng Đoàn Nhữ Hài và quân binh thời Trần

(Baonghean.vn) - Nằm ở ngã ba sông, nơi hợp lưu của dòng Nậm Nơn và Nậm Mộ để hình thành nên dòng sông Cả kỳ vĩ bồi đắp cho vùng hạ du, đền Vạn - Cửa Rào được xem là ngôi đền linh thiêng nhất miền Tây xứ Nghệ. Sáng 1/3 (20 tháng Giêng), người dân muôn phương đã nô nức dự Lễ hội đền Vạn - Cửa Rào.

Sẵn sàng cho Lễ hội Hang Bua

Sẵn sàng cho Lễ hội Hang Bua

(Baonghean.vn) - Hang Bua là thắng cảnh tự nhiên nằm trong dãy núi đá vôi “Phà Én” thuộc xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu, cách thành phố Vinh 170km về phía Tây Bắc. Lễ hội Hang Bua là một trong những lễ hội lớn nhất của đồng bào các dân tộc của huyện nói riêng và vùng Tây Bắc Nghệ An nói chung.

Lưu mãi nét đẹp văn hoá Thổ ở làng Mo Mới

Lưu mãi nét đẹp văn hoá Thổ ở làng Mo Mới

(Baonghean.vn) - Gìn giữ và nuôi dưỡng tình yêu văn hóa truyền thống cho thế hệ trẻ là việc được các cấp ngành cùng đồng bào vùng Tây Bắc Nghệ An chú trọng. Ở làng Mo Mới, xã Nghĩa Xuân (Quỳ Hợp), bà con dân tộc Thổ tích cực sưu tầm, trao truyền những làn điệu dân ca, dân vũ cho thế hệ trẻ.

Người 'giữ lửa' nghề rèn truyền thống của người Mông

Người 'giữ lửa' nghề rèn truyền thống của người Mông

(Baonghean.vn) - Là thế hệ thứ 3 trong gia đình người Mông gắn bó với nghề rèn truyền thống, ông Và Tông Dê (Tương Dương) ngày ngày thổi lửa làm ra không biết bao nhiêu dụng cụ lao động cho bà con. Lò rèn không chỉ nuôi sống gia đình ông mà còn là nơi lưu giữ nghề truyền thống của đồng bào Mông.

Sắc Xuân trên trang phục phụ nữ dân tộc Mông

Sắc Xuân trên trang phục phụ nữ dân tộc Mông

(Baonghean.vn) - Mỗi dịp Tết đến, Xuân về, lên các bản làng vùng cao, đặc biệt là đến các bản có đồng bào Mông sinh sống, nhiều khách du lịch rất ấn tượng bởi sắc màu trên những bộ trang phục của người phụ nữ, dường như thấy được sắc Xuân trong đó...

Về miền Tây xứ Nghệ khám phá trang phục người Thái cổ

Về miền Tây xứ Nghệ khám phá trang phục người Thái cổ

(Baonghean.vn) - Tại bản Hoa Tiến (xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu), người dân nơi đây vẫn lưu giữ một bộ trang phục của người Thái cổ. Với những họa tiết, hoa văn được thêu một cách tỉ mỉ, kỳ công, bộ trang phục sau hơn 100 năm vẫn giữ được vẹn nguyên giá trị vốn có.

Chuyện 'giữ' cá mát ở Nặm Cướm

Chuyện 'giữ' cá mát ở Nặm Cướm

(Baonghean.vn) - Qua một thời gian dài khai thác tận diệt, nguồn cá mát dần cạn kiệt. Trước thực trạng đó, năm 2023, chính quyền xã Diên Lãm (Quỳ Châu) đã ban hành đề án “Bảo tồn và phát triển nguồn lợi cá mát Nặm Cướm”…

Ngõ phố thắm tình dân

Ngõ phố thắm tình dân

(Baonghean.vn) - Các ngõ phố được trang hoàng sạch, đẹp để đón Tết nguyên đán Giáp Thìn 2024. Rất nhiều công trình, phần việc in dấu tình đoàn kết của các hộ dân. Điều đó càng tô thắm thêm tình dân trên mỗi ngõ phố ở thành Vinh. 

'Tôi tự hào là một người Nghệ'

'Tôi tự hào là một người Nghệ'

(Baonghean.vn) - Mắc chứng teo cơ tủy sống từ nhỏ, chị Nguyễn Thị Vân (SN 1986), quê Nghi Lộc, được biết đến là một nhân vật có tầm ảnh hưởng tới xã hội, nhất là trong cộng đồng người khuyết tật. Trò chuyện với phóng viên Báo Nghệ An, chị tự hào nhận mình có những “cá tính” đặc trưng rất Nghệ.

Hoa 'tớ dày' xao xuyến miền rẻo cao Kỳ Sơn

Hoa 'tớ dày' xao xuyến miền rẻo cao Kỳ Sơn

(Baonghean.vn) - "Tớ dày" là cách gọi của đồng bào Mông về loài hoa anh đào. Những ngày này các bản làng ở xã Mường Típ, huyện rẻo cao Kỳ Sơn rực sắc "tớ dày". Bất cứ ai cũng trở nên bồi hồi xao xuyến trước loài hoa tuyệt đẹp này.

Tỉ mẩn nghề đan lưới lồng ở Nghi Long

Tỉ mẩn nghề đan lưới lồng ở Nghi Long

(Baonghean.vn) - Gắn bó với nghề đan lưới lồng bè, những người làm nghề ở Trung Sơn (xã Nghi Long, huyện Nghi Lộc) luôn trăn trở nâng cao tay nghề. Mỗi đường đan, nút thắt là cả sự tỉ mẩn gửi vào đó sự bền chắc của sản phẩm, giúp người nuôi trồng thuỷ sản thêm bội thu…

Thăm phòng trưng bày 'Pỉ Noọng' của bà mế người Thái

Thăm phòng trưng bày 'Pỉ Noọng' của bà mế người Thái

(Baonghean.vn) - Tại bản Hoa Tiến, xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu có một phòng trưng bày rất đặc biệt mang tên Pỉ Noọng. Đây là không gian trưng bày vật dụng truyền thống của các dân tộc thiểu số như Thái, Mông, Dao, Tày… do bà Sầm Thị Bích dày công sưu tầm từ những năm 1990 cho đến nay.

Du lịch

Khát vọng phát triển du lịch miền Tây

(Baonghean.vn) - Miền Tây Nghệ An tiếp tục được quan tâm định hướng phát triển du lịch với các chương trình, dự án nhằm mang lại thu nhập và nâng cao mức sống cho người dân theo tinh thần Nghị quyết số 39 của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển tỉnh đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Xem người Mông Nghệ An làm bánh đặc sản 'lua dúa'

Xem người Mông Nghệ An làm bánh đặc sản 'lua dúa'

(Baonghean.vn) - Ngày Tết càng đến gần cũng là dịp người Mông ở Nghệ An bắt đầu vào mùa làm bánh "lua dúa". Những chiếc bánh dẻo của cộng đồng này chủ yếu dùng để ăn trong gia đình và cũng là vật phẩm không thể thiếu trong lễ cúng của một số dòng họ.